Cơ hội học tập và làm việc tại CHLB Đức

2. Khi liên tục gặp khó khăn do sự khác biệt về hệ thống pháp luật và văn hóa

Mặc dù đối tác từ cả hai phía Việt Nam và CHLB Đức đều phối hợp chặt chẽ với nhau trong các bước thực hiện triển khai Dự án, tuy vậy, mỗi bên lại cam kết bảo đảm sự thành công này của Dự án theo những cách chưa được thống nhất hoàn toàn do sự khác biệt về hệ thống pháp luật, văn hóa và giáo dục đào tạo.

Hàng loạt khó khăn liên tục xẩy ra từ hầu hết các công đoạn, chẳng hạn như quy trình tuyển sinh và công nhận tính tương đương của bằng cấp Việt Nam tại Đức phải kéo dài ròng rã tới nhiều tháng do sự khác biệt trong chương trình đào tạo giữa hai nước. Một chương trình đào tạo nghề điều dưỡng tại Đức được xây dựng và thực hiện trong một hệ thống đào tạo kép. Theo đó, một học viên hoàn thành chương trình đào tạo và được nhận bằng điều dưỡng tại Đức thông thường phải học từ 1600 – 2100 giờ lý thuyết và 2000 – 2500 giờ thực hành song song; sau mỗi 02 tuần học lý thuyết, học viên được thực hành 02 tuần tiếp theo tại các Bệnh viện hoặc Viện Dưỡng lão. Trong khi đó, chương trình đào tạo điều dưỡng tại Việt Nam chú trọng phần lớn vào lý thuyết, nội dung thực hành tay nghề cho học viên chỉ tập trung vào năm học cuối, và không phải do Bệnh viện thực hiện mà vẫn do Nhà trường đưa ra, các Bệnh viện chỉ tiếp nhận sinh viên thực hành, thực tập. Do vậy, khi ứng viên có nguyện vọng tham gia Dự án, phía đối tác tại Đức yêu cầu phía đối tác tại Việt Nam phải so sánh chương trình đào tạo khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo với tất cả chương trình đào tạo thực tế tại các cơ sở đào tạo mà học viên tham gia là sự trở ngại lớn, không dễ dàng hoàn thành.

Sự khác biệt trong hệ thống pháp luật giữa hai nước và những quy tắc nghiêm ngặt trong việc xét duyệt hồ sơ của CHLB Đức cũng gây ra rất nhiều khó khăn cho Ban điều hành dự án. Theo đó, việc tìm kiếm và lựa chọn đơn vị công chứng dịch thuật Việt – Đức phải được chính phủ Đức công nhận. Họ phải có chứng chỉ dịch thuật của CHLB Đức cấp. Điều này không dễ dàng đối với việc quản lý tiến độ Dự án, mặc dù các cơ sở dịch thuật Việt – Đức và công chứng hoạt động khá nhiều ở Việt Nam.

 Văn hóa làm việc cũng là khoảng cách lớn giữa các người Việt và Đức. Người Đức thường có phong cách ít thay đổi, máy móc và có phần cứng nhắc, thậm chí bảo thủ trong công việc chung, tuy nhiên với một dự án lần đầu tiên triển khai ở Việt Nam, trong đó có nhiều nội dung chưa được quy định rõ ràng trong các văn bản pháp lý, cần phải xử lý linh hoạt cho phù hợp. Do đó, sự điều chỉnh để thích nghi của mỗi bên nhằm phối hợp tổ chức và quản lý Dự án cũng phải trải qua một khoảng thời đầy cam go. 

Khó khăn lớn nhất phải kể đến chính là việc thống nhất một chương trình, phương pháp dạy học giữa các giáo viên Việt Nam và giáo viên bản ngữ. Giáo viên bản ngữ giảng dạy theo triết lý “tự do học thuật”, không đặt mục tiêu học tập cho học viên. Kết quả học tập dựa hoàn toàn trên sự tự giác trong quá trình học của học viên, không cần quan tâm đến kiểm tra đánh giá, thi cử hay điểm số. Cuối khóa học, giáo viên chỉ cần xác nhận tổng số thời gian mà học viên đã tham gia chương trình là đạt yêu cầu. Tuy nhiên, có một thực tế là các học viên Việt Nam chưa có ý thức tốt trong việc học nên chưa thể phát huy tối đa tinh thần tự học, tự tiếp thu kiến thức cho mình tương ứng với cách dạy của giáo viên. Trong khi đó, yêu cầu của các cơ sở đào tạo tại Đức trước khi tiếp nhận học viên từ Việt Nam là phải được công nhân khả năng ngôn ngữ bằng các chứng chỉ quốc tế. Vì vậy, các giáo viên Việt Nam phải tuân thủ theo một chương trình chung với mục tiêu đảm bảo người học có thể tham gia các kỳ thi đạt các chứng chỉ A1, A2, B1 và B2 theo yêu cầu Hồ sơ nhập học và Visa nhập cảnh vào Đức. Cách dạy của Giáo viên Việt Nam do đó chú trọng về kiểm tra, đánh giá quá trình và thi cử; đưa ra các yêu cầu học tập và rèn luyện mang tính bắt buộc đối với học viên.  Bởi thế, rất nhiều lần hoạt động của lớp học gặp khó khăn do những mâu thuẫn giữa các giáo viên, mâu thuẫn giữa các giáo viên và Ban điều hành Dự án.

3. Khi đơn độc trong các hoạt động và thiếu thốn nguồn học viên

Hàng loạt các công việc như liên lạc với các cơ quan quản lí nhà nước, liên lạc với các đối tác để tìm sự giúp đỡ, liên lạc với các thầy cô giáo dạy tiếng Đức (người Việt và người bản ngữ) để học viên có điều kiện học tốt nhất… đều là những nỗ lực không hề nhỏ. Thậm chí các thủ tục hành chính khi mời các thầy cô giáo bản ngữ về dạy cũng có nhiều vấn đề khó khăn. Trong giai đoạn đầu của Dự án, các thầy cô giáo người bản ngữ đa phần làm việc theo hình thức thiện nguyện, nhận thù lao giảng dạy rất khiêm tốn. Mặc dù vậy, chi phí mà Công ty phải bỏ ra để thu xếp tiền vé máy bay, chỗ ăn ở, visa và các thủ tục tạm trú tạm vắng, phương tiện đi lại cho các giáo viên cũng lên đến khoảng 4.000 EUR cho một giáo viên làm việc trong 6 tháng. Cho nên, các bước thực hiện việc mời các thầy cô về dạy rất cần sự thông hiểu và hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước của Tỉnh để tạo điều kiện thuận lợi, đặc biệt trong các thủ tục hành chính.

Trong tổng số 75 ứng viên tham gia phỏng vấn đợt 1, có chưa đến 50% ứng viên có hộ khẩu tại Đồng Tháp. Khá đông các ứng viên từ TpHCM, thậm chí các tỉnh miền Trung như Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh lại rất quan tâm đến chương trình và hiện đang theo học lớp tiếng Đức trình độ A2, B1 tại T.Info. Điều này cho thấy mục tiêu tạo cơ hội việc làm cho người lao động tại tỉnh Đồng Tháp chưa thật sự hiệu quả, mặc dù đây là động lực chính để triển khai Dự án tại Đồng Tháp chứ không phải ở Thành phố Hồ Chí Minh hay các nơi khác. Mặt khác, chất lượng đầu vào của các ứng viên cũng là một trở ngại cho Dự án: “Nói về tiêu chuẩn, chúng tôi hoàn toàn chưa an tâm với những gì mà các bạn đã có. Tuy nhiên vì mong muốn thực hiện chương trình, vì đối tác Đức thật sự đang trông chờ các bạn nên các bạn mới có điều kiện để được đi. Nôm na dễ hiểu là chúng ta đang cầm một cái vé vớt trong tay chứ không phải là một vé chính thức. Tôi mong rằng thời gian sau này khi các bạn sang CHLB Đức, các bạn sẽ nỗ lực gấp 3 gấp 4 lần hiện tại. Các bạn phải bỏ qua tất cả những hạn chế của mình để cố gắng, vì các bạn không chỉ đại diện cho bản thân mình, mà còn đại diện cho hình ảnh của cả một đất nước” (Phát biểu của Chị Trần Kim Phương Thảo – Giám đốc Dự án tại Việt Nam trong buổi tổng kết hoạt động Dự án ngày 26.6.2015).

Chị Trần Kim Phương Thảo – Giám đốc Dự án tại Việt Nam, phát biểu trong buổi tổng kết hoạt động Dự án ngày 26.6.2015

Đại diện Trường CĐ Y tế Đồng Tháp phát biểu trong trong buổi tổng kết hoạt động Dự án ngày 26.6.2015

HƯỚNG ĐẾN TƯƠNG LAI

Vì chương trình chưa hề có tiền lệ, và cho tới giờ phút này không có sự hỗ trợ của nhà nước hay các tổ chức nào khác, thế nên hoạt động của Dự án đòi hỏi những nỗ lực rất lớn của T.Info và chính các học viên.

Đối với các ứng viên, nếu có mong muốn tham gia Dự án, cần phải chuẩn bị một mức tài chính tối thiểu chứ không thể trông chờ vào sự giúp đỡ của người khác hoàn toàn. Vậy nên bên cạnh việc trang bị kiến thức, kỹ năng, bản lĩnh cần thiết thì học viên phải chuẩn bị cả về tài chính để có thể đi được, hoặc ít ra phải là những cam kết cụ thể với T.Info và phía đối tác. Riêng đối với nguồn tài chính cho dự án, Ban Điều hành Dự án đã nhiều lần đề nghị với UBND tỉnh về việc hỗ trợ cho các học viên. Tuy nhiên UBND tỉnh Đồng Tháp chỉ có thể hỗ trợ cho những em ở trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, còn những địa bàn khác thì không hỗ trợ được. Cho nên nếu UBND tỉnh có hỗ trợ một nguồn vay nào đó thì chỉ là ưu đãi về mặt lãi suất, T.Info sẵn sàng đứng ra để bảo lãnh vay cho các em nhưng lại không đủ sức. Vì thế, các em phải chuẩn bị tài sản thế chấp để có thể tạo điều kiện để T.Info giúp cho mình điều đó. 

Logo của dự án

Dù có nhiều khó khăn và nhiều hoài nghi cho một chương trình chưa hề có tiền lệ, nhưng đến nay có thể khẳng định rằng Dự án “Hợp tác đào tạo điều dưỡng Việt Nam tại CHLB Đức” là hợp pháp và đã được minh chứng bằng những kết quả cụ thể. Con đường trước mắt sẽ cần phải có sự hỗ trợ rất nhiều của các cơ quan quản lý nhà nước, chính quyền để Dự án có thể hoạt động trên bình diện lớn hơn và ảnh hưởng đến xã hội nhiều hơn chứ không phải chỉ là một nhóm nhỏ như năm đầu thực hiện. Các học viên thế hệ đầu tiên cũng cần thể hiện trách nhiệm cá nhân của mình, đồng thời thể hiện trách nhiệm của một người công dân đối với đất nước, và trách nhiệm đối với đàn em của mình. Đó cũng là lời cảm ơn và chia sẻ đến tất cả những gì mà phía những người thực hiện đã phải chịu đựng trong một khoảng thời gian rất dài, thậm chí là những tình huống éo le hay nỗi oan ức vì dư luận.

Hôm nay, ngày 30.6.2015, 16 học viên sẽ sang CHLB Đức, tiếp tục cuộc hành trình. Đó chỉ là một khởi đầu nhưng hy vọng rằng nó sẽ thực sự mở ra sự hanh thông cho con đường du học cho những người lao động trẻ tuổi, và hơn hết là cho những cơ hội hợp tác lớn hơn giữa Đồng Tháp và các địa phương thuộc CHLB Đức.

Phan Thanh